Damkompas.nl
Hoofdpagina | Persoonlijke Damhistorie | Combineren | Typezetjes | Plaatsgebonden Combinaties | Moeilijker Slagprincipes | via Dam Tegenstander | Vastzetten en Opsluiten | Verschillende Spelvormen | Eindspel | Varia | Damboeken | Registers | Toernooien | Contact | Links
Basiskennis van het Eindspel
Sleutels van het Eindspel
- Inleiding en verantwoording Cursus Eindspel
- Einde van de partij
- Theoretische beginselen van het Eindspel
- Diverse Eindspel Strategieën
- Overmacht in het Eindspel
- Oppositie in het Eindspel
- Diverse facetten van het Eindspel
- De rol van Kleine Combinaties in het Eindspel
- Gewonnen Sleutelposities in het Eindspel
- Aanval in het Eindspel
- Blokkade van de Vijandelijke Schijven Eerste Soort
- Blokkade van de Vijandelijke Schijven Tweede Soort
- Blokkade van de Vijandelijke Dam
- Hinderlaag voor de Vijandelijke Dam in het Eindspel, Algemeen
- Linie Eindspellen: Lange lijn
- Linie Eindspellen: Tric-trac
- Een beslissende Truc in het Eindspel
- Vangstellingen in het Eindspel
- Formaties met vorken en kruisen in kleine standen
- Gewonnen Uitspeel Partijen
- Theorie en Praktijkvoorbeelden van het Eindspel
- Basiskennis van het Eindspel
Inleiding en Veranwoording Cursus Eindspel
In dit hoofdstuk heb ik informatie verzameld met betrekking tot het Eindspel. Dit metb het oogmerk om misschien een boek uit te geven of een document samen te stellen, waarin de beginselen van het Eindspel worden behandeld aan de hand van "scherpe" Sleutelposities.
Een subtitel waaraan ik in dit verband denk is "Kantje Boord".
Einde van de partij
Aan een dampartij komt een einde als je niet meer kunt zetten. Meestal heb je dan al je schijven moeten weggeven, maar in sommige gevallen heb je nog wel schijven over maar kun je die niet zetten omdat ze "vaststaan". In beide gevallen ben je verloren.
In onderstaand diagram is een mogelijk einde van de partij uitgewerkt.
Diegene die aan zet is verliest.
We noemen dit verlies door oppositie.
In onderstaand diagram is een ander mogelijk einde van de partij uitgewerkt.
Wit is aan zet en staat op de vierde rij van
boven. Zwart staat eveneens op de vierde rij.
Wit is nu net op tijd op Dam om de zwarte schijf (door oppositie) van Dam af te houden.
Het onderstaande diagram is identiek aan het hiervoorgaande.
Wit is aan zet en staat op de vierde rij van
boven. Zwart staat eveneens op de vierde rij. Nu gaat zwart echter
proberen om op veld 50 een Dam te halen.
Wit is nu net op tijd om de zwarte schijf van Dam af te houden,
maar moet nog een extra zet inlassen om Zwart op veld 45 vast te zetten.
In onderstaand diagram is identiek aan het hiervoorgaande.
Wit is aan zet en staat op de vierde rij van
boven. Zwart staat eveneens op de vierde rij. Nu gaat zwart echter
proberen om op veld 46 een Dam te halen.
Wit kan nu door op veld 5 Dam te halen al twee zetten eerder voorkomen
dat Zwart de diagonaal Veld 46 naar Veld 5 (de Lange Lijn genoemd) bereikt.
Theoretische beginselen van het eindspel
Voor de inhoud van deze paragraaf heb ik diverse verschillende bronnen gebruikt.
Waaronder ook het boek "Damminiaturen" van Oud-wereldkampioen Harm Wiersma. In dit in 1977 verschenen boek heeft
Harm 1000 Miniaturen (standen met wederzijds ten hoogste 7 schijven) samengebracht.
Voor wie zich verder wil verdiepen in deze materie en de tactische waarden van de vele
spelwendingen voor de wedstrijdpraktijk wil ontdekken, verwijs ik gaarne naar dit boek.
Basiskennis van het Eindspel
- Inleiding van het Damspel
- Tempovoordeel en de Regel van de Vierde Lijn
- Oppositie
- Blokkade van Schijven
- Informatie op Internet en Damboeken
Inleiding van het Damspel
Het internationale damspel wordt gespeeld op een bord met 100 vierkanten.
Het bevat om en om 50 donkere en 50 licht gekleurde vierkanten. De donkere vierkanten, in damtermen "velden" genoemd, zijn genummerd van links naar rechts en van boven naar beneden van 1 tot en met 50. Het speelbord moet zódanig worden gelegd dat er zich linksonder een donker veld bevindt (genummerd 46).
Er wordt bij aanvang van de partij gespeeld met wederzijds 20 schijven, 20 witte en 20 donkere (meestal zwart) gekleurde schijven. In sommige streken van Nederland worden schijven ook wel "stenen" of "keien" genoemd.
Indien een schijf na een zet of slag eindigt op een veld de overzijde van het bord dan wordt deze schijf "gekroond" tot een dam door er een extra schijf bovenop te zetten.
Een dam heeft een groter bereik dan een schijf; de dam kan zowel vooruit als achteruit worden verplaatst over de gehele diagonaal, als zich daarop geen schijven bevinden. Als er zich een schijf van de tegenstander op deze diagonaal bevindt en daarachter één of meerdere lege velden zijn, dan moet de schijf van de tegenstander worden geslagen. In die situatie kan de dam op zo'n veld van richting veranderen naar een kruisende diagonaal om een volgende schijf te slaan.
In de spelregels is er ook sprake van stukken. Het is van belang te weten dat onder één stuk zowel een schijf als een tot dam gekroonde schijf wordt verstaan.
Tempovoordeel in het Eindspel en de Regel van de Vierde Lijn
- Inleiding Tempovoordeel in het Eindspel
- Regel van de Vierde Lijn
- Praktijkvoorbeelden van Kleine Combinaties om Tempovoordeel te bereiken
Inleiding Tempovoordeel in het Eindspel
Voor het winnen van de partij is het van belang om aan het begin van het Eindspel Tempovoordeel te hebben.
Tempovoordeel betekent dat jouw schijven verder naar voren staan dan die van de tegenstander. Om die reden zal je over het algemeen, maar lang NIET ALTIJD, eerder de Damlijn (overzijde van het Dambord) bereiken. Op deze manier kunt je verhinderen dat de tegenstander een Dam gaat halen, waardoor je een hoge kans krijgt om te winnen.
Regel van de Vierde Lijn
Met de Vierde Lijn wordt de horizontale Lijn van Veld 16 naar Veld 20 bedoeld. Diegene, die als eerste met een schijf deze horizontale Lijn bereikt wint de partij. Om dit te bereiken moet je tenminste een voordeel van 3 zetten (tempi) hebben.
Regel van de Vierde Lijn.
Als zwart aan zet is wint wit door oppositie.
Maar als wit aan zet is, wint wit door de oppositie te vermijden.
Wit wint in bovenstaand diagram, omdat wit als eerste de vierde rij (van boven) bereikt. Daardoor kan wit snel dam halen en op tijd verhinderen dat de zwart schijf op dam komt.
Dit wordt in damtermen verstaan onder de regel van de vierde rij.
In andere woorden zou je ook kunnen zeggen dat wit 3 zetten (tempi) eerder bij de damlijn is.
Zo lang je tijdens de partij steeds een schijf naar voren schuift blijven de tempoverhoudingen van wit en
zwart gelijk. Dit kan echter veranderen als er een afruil wordt genomen.
Sleutelpositie Regel van de Vierde Lijn
Zwart is aan zet en verliest
Het fragment hieronder is uit de partij van Gerard Benning tegen
Arie Koster in de zesde ronde van het Persoonlijk Kampioenschap Utrecht 2023, Eerste Klasse,
gespeeld op 15-03-2023.
Wit is aan zet en wint.
Het fragment hieronder is uit de partij van Luitzen van der Heide tegen
Minze Osinga in de vierde ronde van de Provinciale Clubcompetitie Friesland 2015/2016,
gespeeld op 30-11-2015.
Wit is aan zet en wint.
Het fragment hieronder is uit de partij van Peteris Kripans (Letland) tegen
MI Roberts Misans (Letland) in de vierde ronde van het Toernooi Salou Open 2022,
gespeeld op 23-05-2022.
Zwart is aan zet en speelt 36-41; Wit offert met 34-29 en 27-22 twee schijven, maar komt net tekort voor de remise; Zwart wint.
Het fragment hieronder is uit de partij van Iwan Kozlov (Sovjet-Unie) tegen
Iser Kuperman (Sovjet-Unie; later Verenigde Staten) in de elfde ronde van het Internationaal Toernooi Moskou USSR 1956, gespeeld op 30-05-1956.
Wit wint een schijf terug door 27-21, 26x17, 28-22, 17x28 en 32x45; Daarna is Zwart aan zet en wint.
Vierde lijn, Zwart staat Op Slag
Het fragment hieronder is uit de partij van MI Michel Stempher tegen
Marjory Feyt in de zesde ronde van het Toernooi Brunssum Open 2019,
gespeeld op 07-08-2019.
Wit is aan zet en wint.
Het fragment hieronder is uit de partij van Geurt Souman tegen
Jan Willem Hoeve in de vierde ronde van de Provinciale Clubcompetitie Overijssel 2016/2017,
gespeeld op 22-11-2016.
Zwart is aan zet en wint.
Het fragment hieronder is uit de partij van Rosanne Steenblik tegen
Henk Lip in de achtste ronde van de World Cup Damweek Hijken 2022,
gespeeld op 20-10-2022.
Zwart is aan zet en wint.
Winstvariant 1: Wit antwoordt met 33-28.
Winstvariant 2: Wit antwoordt met 34-29.
Het fragment hieronder is uit de partij van Alex Kruyshoop tegen
Rob Dhoen in de achtentwintigste ronde van de Bram Limburg Bokaal Den Haag 2015/2016,
gespeeld op 05-01-2016.
Wit is aan zet en speelt 18-13, wat verliest.
Het fragment hieronder is uit de partij van GMI Alexander Shvartsman (Rusland) tegen
MI Artem Ivanov (Oekraïne) in de vijfde ronde van de Barrage World Cup Wageningen 2013,
gespeeld op 16-09-2013.
Zwart is aan zet en wint.
Het fragment hieronder is uit de partij van Roy Bidesi tegen
Arjo Kousemaker in de negende ronde van de Nationale Clubcompetitie 2010/2011,
gespeeld op 22-01-2011.
Zwart is aan zet en wint.
Vierde lijn, wederzijds 3 schijven
Het fragment hieronder is uit de partij van Arie Storm tegen
Hugo Simons jr. in de achtste ronde van de Nationale Clubcompetitie 2013/2014,
gespeeld op 11-01-2014.
Zwart is aan zet en wint.
In het fragment hieronder lijkt de oppositie in het nadeel van wit uit te pakken, maar omdat zwart met de zwarte schijf op veld 6 aan de rand staat kan wit ongehinderd doorlopen naar de damlijn. Grappig is dat zwart met de schijf van veld 6 wel als eerste de vierde lijn bereikt (en deze regel inacht nemend zelf tijdig op de damlijn kan komen). Echter kan zwart wel als eerste op de vierde lijn komen, maar wordt dan vervolgens door de witte zet 22-17 juist één tempo opgehouden, waardoor wit de doorgelopen zwarte schijf van dam kan afhouden.
Oppositie versus regel vierde lijn.
Het fragment hieronder is uit de partij van Alexander Shvartsman (Rusland)
tegen Derryl Bohr (Suriname) in de eerste ronde van het Toernooi Roethof Open Suriname 2015,
gespeeld op 22-03-2015.
Wit is aan zet en wint.
Dit fragment is het vervolg van de stelling die je vindt bij het hoofdstuk Lokzet
Vierde lijn, wederzijds 6 schijven
Het fragment hieronder is uit de partij van Wieger Wesselink tegen
Peter Hoopman in de vijfde ronde van het Kampioenschap van Nederland 1993,
gespeeld op 08-04-1993.
Wit is aan zet en wint.
Praktijkvoorbeelden van een Kleine Combinatie in het Eindspel om winnend Tempovoordeel te verkrijgen
Eindspel, Kleine Combinatie, Winnend Tempovoordeel, wederzijds 4/3 schijven.
Het fragment hieronder is uit de partij van Brenda Wijninga-van Voorthuizen
tegen René Vos in de eerste ronde van de Nationale Clubcompetitie 2012/2013,
gespeeld op 15-09-2012.
Wit is aan zet en wint.
Kleine Combinatie, wederzijds 5 schijven.
Het fragment hieronder is uit de partij van Baris Dukel tegen
Cees Keller in de eerste ronde van het Kampioenschap van Nederland 1949,
gespeeld op 01-04-1949.
Zwart is aan zet en wint.
Kleine Combinatie, wederzijds 6 schijven.
Het fragment hieronder is uit de partij van Rob van Heukelem tegen
Berend Plijter in de zeventiende ronde van de Onderlinge Competitie DC Delfzijl 2021,
gespeeld op 11-03-2021.
Zwart is aan zet en wint.
Oppositie
- Inleiding van Oppositie
- Het gevolg van een afruil bij Oppositie
- Het gevolg van een tussenloop bij Oppositie
Inleiding van Oppositie
- Oppositie met wederzijds één Schijf
- Oppositie met één Schijf tegen twee Schijven
- Oppositie met twee Schijven tegen één Schijf
- Oppositie met wederzijds twee Schijven
- Praktijkvoorbeelden van enkele Oppositie
Oppositie met wederzijds één Schijf
- Inleiding van Oppositie met wederzijds één Schijf
- Praktijkvoorbeelden van Oppositie met wederzijds één Schijf
Inleiding van Oppositie met wederzijds één Schijf
In het eindspel wordt de betekenis van iedere schijf afzonderlijk steeds belangrijker. Met aan beide kanten slechts één overgebleven schijf is dit het uiterste geval.
Als één witte en één zwarte schijf in dezelfde kolom staan spreken we van oppositie. Diegene die aan zet is verliest dan altijd. Ik onderscheid hierbij vier verschillende situaties, namelijk "naaste", "verre", "diagonale" en "zijwaartse" oppositie.
Opmerking: de naamgeving is niet eenduidig en andere auteurs gebruiken soms ook andere termen.
"Naaste" Oppositie.
Wit is aan zet en gaat in het diagram hieronder winnen door de witte schijf in dezelfde kolom als de zwarte schijf te plaatsen.
"Verre" Oppositie.
Wit is aan zet en gaat in het diagram hieronder winnen door steeds de witte schijf in dezelfde
kolom als de zwarte schijf te plaatsen. Merk op dat als zwart aan zet is, zwart op dezelfde wijze zal
kunnen winnen.
"Verre" Oppositie zoals aangegeven in de diagramstand kan ook opgevat worden als een tussenstand, die eindigt in "nabije", "zijdelingse" of "diagonale" oppositie.
"Diagonale" Oppositie.
Wit is aan zet en gaat in het diagram hieronder winnen door de witte schijf in de richting van de zwarte schijf te plaatsen.
"Zijdelingse" Oppositie.
Wit is aan zet en gaat in het diagram hieronder winnen door de witte schijf in de richting van de zwarte schijf te plaatsen.
Praktijkvoorbeelden van Oppositie met wederzijds één Schijf
Oppositie met één Schijf tegen twee Schijven
- Inleiding van Oppositie met één Schijf tegen twee Schijven
- Praktijkvoorbeelden van Oppositie met één Schijf tegen twee Schijven
Inleiding van Oppositie met één Schijf tegen twee Schijven
Oppositie, Zetdwang.
Wit is aan zet en wint.
Praktijkvoorbeelden van Oppositie met één Schijf tegen twee Schijven
Oppositie met één Schijf tegen twee Schijven.
Het fragment hieronder is uit de partij van MFF Iepie Poepjes-Koopman tegen
MF Gabriël Heerema in de vijfde ronde van de Nationale Clubcompetitie 2017/2018,
gespeeld op 25-11-2017.
Zwart is aan zet en wint.
Het gevolg van een tussenloop bij Oppositie
- Inleiding van het gevolg van een tussenloop bij Oppositie
- Standaardvoorbeelden van een Situatie met een tussenloop bij Oppositie
- Praktijkvoorbeelden van een Situatie met een tussenloop bij Oppositie
Inleiding van het gevolg van een tussenloop bij Oppositie
In de voorgaande paragraaf heb je gezien dat met een afruil het voordeel van de Oppositie verandert in het nadeel en andersom. Het is daarom des te meer van belang om te weten dat de Oppositie NIET verandert bij een tussenloop.
Standaardvoorbeelden van een Situatie met een tussenloop bij Oppositie
Oppositie, Tussenloop.
Wit is aan zet en wint.
Praktijkvoorbeelden van een Situatie met een tussenloop bij Oppositie
De oppositie is in de diagramstand gunstig voor zwart. Zwart moet daarom vermijden dat wit ruilt. Door het tussenlopen veranderen de tempi NIET, waardoor zwart wint.
Oppositie, bij tussenlopen veranderen de tempi niet
Het fragment hieronder is uit de partij van Jeroen Goudt tegen
Geert van Aalten in de zevende ronde van het Kampioenschap van Nederland 1985,
gespeeld op 09-04-1985.
Zwart is aan zet en wint
Ook hier is de oppositie in de diagramstand gunstig voor zwart. Zwart moet daarom vermijden dat wit ruilt. Door het tussenlopen veranderen de tempi NIET, waardoor zwart wint.
Oppositie, bij tussenlopen veranderen de tempi niet
Het fragment hieronder is uit de partij van Igor Bulinin (Rusland) tegen
Alisa Orlova (Letland) in de achtste ronde van het Toernooi Riga Open Letland 2018, gespeeld op 22-07-2018.
Zwart is aan zet en ruilt af met 18-22, waardoor wit wint.
Indien zwart in de diagramstand 21-27 speelt is de partij remise.
Oppositie, bij tussenlopen veranderen de tempi niet
Het fragment hieronder is uit de partij van Ad de Hoon tegen
Rob Pijnenburg in de vijfde ronde van de Provinciale Clubcompetitie Noord-Brabant 2017/2018,
gespeeld op 09-02-2018.
De oppositie is in de diagramstand gunstig voor wit. Door het tussenlopen veranderen de tempi NIET; verder moet wit vermijden dat er wordt geruild.
Wit is aan zet en wint
Blokkade van Schijven
- Inleiding van Blokkade van Schijven
- Blokkade van Schijven van de Eerste Soort
- Blokkade van Schijven van de Tweede Soort
Inleiding van Blokkade van schijven
Informatie op Internet en Damboeken
Informatiebronnen op Internet
MotiefMijn in www.toernooibase.nl
A Course in Draughts I; Tjalling Goedemoed
A Course in Draughts III; Tjalling Goedemoed
Damboeken
Draughts through the years; Rafail Zdoroviak, Leo Springer, 2021
Master the Endgame; Zainal Palmans, Andrew Tjon A Ong, 2022
Damminiaturen; Harm Wiersma, 1977.
Strategie der Honderd Velden; J.F. (Johan Friedrich) Moser, 1966